450 rocznica Unii Lubelskiej / 450-osios Liublino Unijos metinės

Dukat litewski 1569, Zygmunt II August, mennica Wilno

 1 lipca roku pańskiego 1569, Zygmunt August z Bożej łaski Król Polski, Wielki Książę Litewski etc., etc. wraz z posłami i senatorami Królestwa Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego złożyli podpisy na akcie unii realnej, łączącej dwa państwa w jedno, będące federacją. W ten sposób powstała tkz. Rzeczpospolita Obojga Narodów. Miało to miejsce w kościele franciszkanów w Lublinie. /
 1569-aisiais Viešpaties metais, liepos 1 pirmą dieną, Zigmuntas Augustas – iš Dievo malonės – Lenkijos Karalius. Didysis Lenkijos Kunigaikštis, etc., etc., kartu su Lenkijos Karalystės ir Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės pasiuntiniais ir senatoriais, pasirašė Uniją, sujungiančią dvi valstybes į vieną – atsirado federacija.
Akt Unii Lubelskiej

 Pamiętać należy, iż o ile nowe państwo powstało w tym roku oficjalnie, to praktycznie na mapach Europy pojawiło się już w 1386 roku jako unia personalna. Przez ten czas Polska i Litwa silnie się związały i uzależniły od siebie w pewnych kwestiach. Ich granice podlegały też nieustannym zmianą.  Unia zwana dziś realną była właściwie formalnością, która wprowadzała kilka udogodnień w tym związku. /
  Reikia atsiminti, jog nors tais metais naujoji valstybė atsirado oficialiai, praktiškai Europos žemėlapiuose ji atsirado jau 1386 metais  kaip Personalinė Unija. Per tą laiką Lenkija ir Lietuva stipriai susisaistė bendrais ryšiais, tapo viena nuo kitos priklausoma tam tikrais  klausimais. Abiejų valstybių sienos nuolat keitėsi. Unijos pasirašymas tebuvo formalumas, leidžiantis esantiems sąjungoje jaustis patogiau.

 Rzeczą oczywistą jest też fakt, że pomimo, iż w granicach tworu znajdowały się jedynie Polska i Litwa to tak naprawdę państwo te było budowane przez wiele narodów: Polaków, Litwinów, Rusinów, Żydów, Ormian, Tatarów, dzisiejszych Łotyszy, Estończyków czy nawet Niemców i Rosjan. Do zjednoczenia doszło dzięki temu, iż odbyło się ono na drodze pokojowej, dyplomatycznej. W państwie polsko-litewskim panował spokój, zgoda między narodami je budującymi i wolność wyznaniowa (pomimo, iż istniało pojęcie wiary panującej). /
 Akivaizdus faktas yra tai, jog nepaisant to, kad valstybės ribose buvo tik Lenkija ir Lietuva, ją iš tiesų kūrė daugybė tautų: Lenkai, Lietuviai, Rusinai, Žydai, Armėnai, Totoriai, Latviai, Estai, netgi Vokiečiai ir Rusai. Prie susijungimo buvo prieita taikingai, diplomatiškai. Lenkų-lietuvių valstybėje viešpatavo ramybė ir sutarimas tarp ją kuriančių tautų bei laisvė išpažinti tikėjimą (nepaisant to, kad buvo valdančio tikėjimo supratimas).  

 Postanowienia Unii Lubelskiej głosiły, iż od tej pory jest jeden monarcha wybierany na drodze wolnej elekcji, koronowany w Krakowie na Króla Polski, przyjmujący jednocześnie tytuł Wielkiego Księcia Litwy (i wszystkie pozostałe rzecz jasna). Został powołany wspólny sejm i senat (dotychczas odbywały się oddzielnie) a Korona i Litwa zadeklarowały się prowadzić wspólną politykę obronną granic. Zachowano odrębność wojska polskiego i litewskiego, urzędów centralnych i tytułów lecz w zakresach takich samych kompetencji oraz odrębność języków urzędowych (polskiego od litewskiego a właściwie ruskiego, trzecim językiem urzędowym była łacina). /
 Liublino Unijos įstatai skelbė, jog nuo sutarties pasirašymo yra renkamas vienas monarchas laisvuosiuose rinkimuose (monarchas renkamas, nesilaikant paveldimumo teisės); vėliau karūnuojamas Krokuvoje Lenkijos Karaliumi, tuo pat metu priimdamas Lietuvos Didžiojo Kunigaikščio titulą (visus kitus žinoma taip pat). Buvo sušauktas bendras seimas ir senatas (iki to laiko posėdžiavo atskirai); Karūna (Lenkija) ir Lietuva apsisprendė laikytis bendros sienų gynybos politikos. Išlaikytos atskiros Lenkijos ir Lietuvos kariuomenės, vykdomosios valdžios, titulai – nors buvo remiamasi tokiais pačiais kriterijais; o taip pat atskiros valstybinės kalbos (lenkų ir lietuvių – t.y. rusėnų; trečioji valstybinė kalba buvo lotynų). 

Grosze przed unifikacją walut - od góry na stopę litewską,
 od dołu na stopę polską.
Jak widać ich szata graficzna była różna, co zapewne służyło
 szybkiemu rozeznaniu wartości przy użyciu w handlu 
 Zunifikowano także walutę. Od tej pory grosz polski zrównał się z litewskim. Zaprzestano bicia monet na stopę litewską a stopą obowiązującą stała się polska.  We wcześniejszych latach panowania Zygmunta II Augusta grosz litewski odpowiadał mniej więcej 1,25 grosza polskiego (na Litwie jednostka obrachunkową była kopa liczona na 60 groszy litewskich, podczas gdy w Polsce złotówka odpowiadająca 30 groszom polskim), dla przykładu jakże dobrze znane dziś czworaki litewskie z lat 1565-1569 przyjmowano na terenie Korony po 5 groszy polskich. Powszechne dziś w handlu dwudenary z lat 60. XVI wieku są właściwie dwupieniądzami litewskimi. To wyrównanie wartości pieniądza było niesłychanie ważne dla rozwoju gospodarki i skarbów nowego państwa.  Już Zygmunt I Stary usiłował do tego doprowadzić. Cały proces doszedł jednak do skutku dopiero w czasach Stefana Batorego, gdy mennica wileńska i olkuska pracowały pełna parą wtłaczając w organy RP ogromne ilości jakże potrzebnego pieniądza koronnego i litewskiego, tym razem już tej samej wartości. /
 Buvo suvienodinta valiuta. Lenkijos grošas susilygino su lietuviškuoju. Nebebuvo kalamos monetos pagal lietuvišką pėdą (monetų masę ir vertę) – buvo pereita prie lenkiškosios. Ankstesniaisiais Žygimanto Augusto II-ojo valdymo metais lietuviškas grašis buvo vertas maždaug 1,25 lenkiškojo grošo vertės (Lietuvoje atsiskaitymo vienetas buvo kapa, susidedanti iš 60 lietuviškų grašių; kuomet Lenkijoje – zlotas, susidedantis iš 30 grošų). Pavyzdžiui lietuviškasis 1565-1569 metų ketvirtokas ( keturgrašis) Lenkijoje buvo priimamas už 5 lenkiškus grošus. Įprastasis XVI amžiaus 60-ųjų metų dvidenaris buvo ne kas kitas kaip lietuviškasis jo atitikmuo. Pinigų vertės suvienodinimas buvo nepaprastai svarbus ekonomikos vystymuisi ir naujosios valstybės iždams. Jau Žygimantas Senasis stengėsi tai padaryti. Deja pilnai procesas buvo užbaigtas tik Stepono Batoro laikais, kuomet Vilniaus ir Olkušo kalyklos dirbo pilnu pajėgumu, užpildydamos didžiuliais kiekiais valstybės infrastruktūrą taip labai reikalingais, tuo kartu jau vienodos vertės, lenkiškais-lietuviškais pinigais.  

 I Rzeczpospolita była owocem pięknej współpracy niezliczonej ilości ludzi, którzy widzieli w niej rozwiązanie wielu problemów i szereg korzyści dla obu stron zawierających unię. Państwo polsko -litewskie od czasów Jagiełły poczynając przez kolejne cztery wieki było potęgą gospodarczą, militarną i kulturową a także prócz Carstwa Rosyjskiego i Imperium Osmańskiego największym państwem Europy. Gdyby trzymać się także ściśle historii, nigdy nie została ona oficjalnie zakończona, bowiem w 1795 roku Rzeczpospolita rozpadła się w wyniku podziału ziem między zaborców. Był to gwałt wszystkich możliwych praw, uczyniony narodom ją budującym. /
 Naujoji valstybė buvo nesuskaičiuojamos daugybės žmonių bendradarbiavimo vaisius. Joje jie matė daugybės problemų sprendimą ir visą eilę naudingų sprendimų abiems unijos pusėms. Net keturis amžius, pradedant nuo Jogailos laikų,  lenkų-lietuvių valstybė buvo ekonominė, karinė ir kultūrinė galybė. Be to, neskaitant Carinės Rusijos ir Osmanų Imperijos – didžiausia Europos valstybė.  Jei tiksliai paseksime istoriją, pamatysime, jog ji pati niekada nesubyrėjo - 1795 metais ji buvo išdraskyta - padalinta uzurpatorių. Tai buvo visų įmanomų tuo metu buvusių įstatymų pažeidimas; skriauda padaryta visoms ją kūrusioms tautoms.

 Patrząc dzisiaj przez pryzmat tego co jest już za nami mogę z całą pewnością stwierdzić, iż jestem dumny z dziadów naszych i dzieła jakie zrealizowali, będąc przykładem dla całej Europy, jeśli nie świata. Gdy spoglądam na dzisiejszą mapę naszego starego kontynentu i granice tych 6 państw, które niegdyś tworzyły jedność czuję ciepło w swym sercu. Polacy, Litwini, Łotysze, Estoni, Rusini! Nasi przodkowie żyli jak bracia, o matkę swą - ojczyznę troszcząc się wspólnie. Nie zapominajmy o historii jaka nas łączy, nie pozwólmy żeby coś przyćmiło nam blask dawnej chwały! Fundamentem tej potęgi nie była bowiem bezmyślna siła i rywalizacja a serce idące w parze z rozumem. / 
 Žiūrėdamas iš šiandienos perspektyvos galiu su visišku užtikrintumu pasakyti, kad nepaprastai didžiuojuosi savo protėviais, jų sukurtu fenomenu; parodytu pavyzdžiu visai Europai, o gal net ir visam pasauliui. Žiūrėdamas į dabartinį senojo kontinento žemėlapį, į kadaise buvusios vienos, o dabar 6 valstybių sienas, širdyje jaučiu šilumą. Lenkai, Lietuviai, Latviai, Estai, Rusai! Mūsų protėviai gyveno kaip broliai; savo motina – tėvyne – rūpindamiesi visi kartu. Nepamirškime mus jungiančios istorijos; neleiskime, kad kas nors aptemdytų senųjų laikų šlovę! Senoji galybė buvo sukurta ne jėga ir konkurencija, bet protu ir širdimi.

Pozdro 
Remigiusz - Numizmat 21 




Zdjęcie rewersu dukata litewskiego z 1569 roku prezentuję dzięki uprzejmości właściciela - p. Sergiusza Stube. Zdjęcia groszy bitych w Wilnie za Zygmunta II Augusta pochodzą z archiwum aukcji WCN, a zdjęcie aktu zawarcia Unii Lubelskiej z domeny publicznej. 

Literatura, którą się wspomagałem:
Józef Andrzej Szwagrzyk "Pieniądz na ziemiach polskich X-XX w."
Borys Paszkiewicz "Podobna jest moneta nasza do urodnej panny" - katalog jubileuszowej aukcji 50 WCN 
Robert Frost "Oksfordzka historia unii polsko-litewskiej" - tom 1. Powstanie i rozwój 1385-1569

Komentarze

  1. Remigiusz Naprawdę Podziwiam Ciebie . . . ! Twoją Pasję , - ten szczery , - Prawdziwy angaż . . . . ' to nie są jakieś słowa ! ! tylko szczera Prawda ! ! ;) Pozdrawiam. Wojtek Presjan.

    OdpowiedzUsuń
  2. 50 yr old Statistician IV Harlie Hucks, hailing from Noelville enjoys watching movies like Prom Night in Mississippi and Sculpting. Took a trip to Al Qal'a of Beni Hammad and drives a Ferrari 375 MM Spider. moje zrodla

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Multipla koronna wagi 3,5 talara z 1621 roku, najsłynniejszego stempla w historii numizmatyki polsko-litewskiej

TORUŃSKI ĆWIERĆTALAR 1630 r.